Mong To

 နှစ်ဘက်သွားဓားဖြင့် ဖြတ်တောက်ခံရခြင်း ရခိုင်ဒေသသည် အချက်အလက်သိပိုင်ခွင့် (Right to Know) ဆုံးရံှုးနေသည်မှာ ကာလတစ်ခုရှိခ့ဲပြီဖြစ်သည်။ ထိုပြင် ရခိုင်ဒေသ၏ အပြင်ဘက်သို့ သွားလာခွင့် (Right to Leave) ကိုလည်း ထပ်မံဆုံးရံှုးခံထားရသည်။အချက်အလက်သိပိုင်ခွင့်အား ဆုံးရံှုးခြင်းနှင့် ရခိုင်ဒေသ၏ အပြင်ဘက်သို့ သွားလာခွင့်အား ဆုံးရံှုးခြင်းတို့နှင့် ပတ်သက်၍ ရခိုင်ဒေသ၏ လူမှုစီးပွားအပေါ် ထိခိုက်မှုမှာ မေးခွန်းထုတ်စရာမလိုအောင်ကို ရှိပါသည်။ ရခိုင်ဒေသ၏ အင်တာနက်ပြတ်တောက်မှု၊ တယ်လီဖုန်းဆက်သွယ်ရေးပြတ်တောက်မှု၊ ရခိုင်ပြည်၏ ပြင်ပသို့ ထွက်ခွာခွင့်အား ပိတ်ဆို့ဖြတ်တောက်ခံရမှု တို့သည် "စစ်ရေး" အခြေအနေကြောင့် ဖြစ်လာသော အခင်းအကျင်းများ ဖြစ်သည်။ ရခိုင်ဒေသ၏ အင်တာနက်ပြတ်တောက်မှု၊ တယ်လီဖုန်းဆက်သွယ်ရေးပြတ်တောက်မှုများကို ကြည့်ပါက (2019-20 )ခုနှစ်ကာလများတွင်  မြန်မာစစ်တပ်ဘက်က ဖြတ်တောက်ခ့ဲသော်လည်း 2024 ခုနှစ် နောက်ပိုင်းကာလများတွင် ဖြတ်တောက်သူမှာ ULA/AA ကိုယ်တိုင်ပင်ဖြစ်သည်။ ဤအခြေအနေက ရခိုင်ဒေသ၏ အင်တာနက်ဖြတ်တောက်မှုအား စစ်ရေးအတွက် အသုံးချမှုမှာ အုပ်စုနှစ်ခုစလုံးတွင်ရှိနေသည်ကို ပြနေသည်။ အင်တာနက်တယ်လီကွန်မြူနီကေးရှင်...

 ရဲဒင်းဆန်လာသော လခြမ်းငယ် ဖိနှိပ်ခံနှင့် အာဏာရှင် မကောင်းဆိုးဝါးကို တော်လှန်ရင်း မကောင်းဆိုးဝါးဖြစ်လာခြင်း ဆိုသည်မှာ လူလောကအတွက် သမိုင်းသင်ခန်းစာအရတော့ အထူးအဆန်းတော့မဟုတ်ပေ။ လူသားသမိုင်းတွင် အာဏာရှင်ကိုတော်လှန်ရင်း တော်လှန်သူကိုယ်တိုင်က အာဏာရှင်ဖြစ်သွားသည့် သင်ခန်းစာမျိုးက အခုအချိန်ထိ လတ်ဆတ်နေဆဲသာဖြစ်သည်။ "ကျားကြောက်၍ ရှင်ကြီးကိုး၊ ရှင်ကြီးက က်ားထက္ဆိုး" ဟုသော နှိုင်းရစကားပုံလိုပင်ဖြစ်သည်။  လူဟူသည် ဖောက်ပြန်တတ်သော ဓလေ့ရှိသည်။သို့ဖြစ်၍ လူဖြင့်တည်ဆောက်ထားသော မည်သည့်အရာမဆို ဖောက်ပြန်တတ်သည်။ **ဖောက်ပြန်မှုကို အားပေးသော အခြေအနေတစ်ခုအောက်တွင် ဖောက်ပြန်မှေုသည် ပေါ်ထွန်းလာတတ်သည်။** ဤတွင် ဖောက်ပြန်မှုကိုအားပေးသော အခြေအနေဆိုသည်မှာ အဘယ်နည်းဟု မေးစရာရှိလာသည်။ လူသားဗီဇနှင့်အုပ်ချုပ်ရေး ပုံစံအမျိုးမျိုး၏ ဆိုးကျိုး ကောင်းကျိုးအပေါ် ဆန်းစစ်တွေးခေါ်ဆန်းစစ်မှုသည် ဥရောပဉာဏ်သစ်ပွင့်ကာလတွင် ထွန်းကားလာခ့ဲသည်။  လူသည် ကောင်းမှုကိုလည်းပြုလုပ်တတ်သည်။ မကောင်းမှုကိုလည်းပြုလုပ်တတ်သည်။ သို့ရာတွင် လူဟူသည် ကောင်းမှုထက်မကောင်းမှုတွင် ပျော်တတ်သည်။ ရက်စက်တတ်သော သားရဲဗီဇမျိုးကရှိသည်။ သားရဲက့ဲသို့ အချင်းချင်...

 ဟင်းလင်းပြင်နံရံမ့ဲအကျဉ်းထောင် (Open Air Prison) ထွက်ခွာခွင့်နှင့် ပြန်လာခွင့်  လူသားတိုင်းသည် မိမိ၏နိုင်ငံ (သို့မဟုတ်) အခြားနိုင်ငံများမှ "ထွက်ခွာခွင့်"ရှိသည်။ မိမိနိုင်ငံသို့ ပြန်လာခွင့်လည်းရှိသည်။- (လူ့အခွင့်အရေးကြေငြာစာတမ်း အပိုဒ် (13))- နိုင်ငံတစ်ခုအတွင်း ဥပဒေနှင့်အညီရှိနေသော လူတိုင်းတွင် ထိုနိုင်ငံနယ်နိမိတ်အတွင်း၌ လွတ်လပ်စွာသွားလာခွင့်နှင့် လွတ်လပ်စွာနေထိုင် အခြေချခွင့်ရှိသည်။ လူသားတိုင်းသည် မိမိ၏နိုင်ငံ (သို့မဟုတ်) အခြားနိုင်ငံများမှ "ထွက်ခွာခွင့်"ရှိသည်။ -(ICCPR အပိုဒ် (12)) "ထွက်ခွာခွင့်နှင့် ပြန်လာခွင့်"မွာ လူ့အခွင့်အရေးဖြစ်သည်။ လူ့အခွင့်အရေးကြေငြာစာတမ်း အပိုဒ် (13) နှင့် ICCPR အပိုဒ် (12) စသည့် နိုင်ငံတကာစံနှုန်းတို့တွင် ထိုအခွင့်အရေးများကို အခိုင်အမာပြဌာန်းထားသည်။  နိုင်ငံတကာစံနှုန်းအရ အကန့်အသတ်များ အဆိုပါ "ထွက်ခွာခွင့်" အခွင့်အရေးသည် အမြဲတန်းအမှန်တရားမဟုတ်ပေ။ဤနေရာ၌ အမြဲတန်းအမှန်မဟုတ်ဟု ဆိုခြင်းသည် နိုင်ငံတကာစံနှုန်းများအမြဲတန်းမမှန်ဟုဆိုလိုနေခြင်းမျိုးတော့မဟုတ်ပေ။  "ထွက်ခွာခွင့် အခွင့်အရေး" အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုရာတွင် နိုင်ငံတ...

  တရုတ်၏ နိုင်ငံတကာဆိုင်ရာ ရပ်တည်ချက်တချို့ နိုင်ငံတကာအခင်းအကျင်းတွင် တရုတ်သည် အခြားနိုင်ငံ၏ပြည်တွင်းရေးအား ဝင်ရောက်မစွက်ဖက်ရေးကို အကြိမ်ကြိမ်ပြောလေ့ရှိသည်။ ဤတွင် တရုတ်၏ ဝင်ရောက်မစွက်ဖက်ရေးဆိုသည်မှာ မထိတွေ့မဆက်ဆံရေးကို ပြောသည်တော့မဟုတ်ပေ။ တရုတ်၏ ဝင်ရောက်မစွက်ဖက်ရေးဟူသည် သံခင်းတမန်ခင်း စကားလုံးသာဖြစ်သည်။ ကိစ္စရပ်တစ်ခု၌ တရုတ်သည် ဘက်တစ်ခုတည်းတွင် မည်မျှအချိန်အကြာကြီးရပ်နေသည်ဟူ၍လည်း မူသေသတ်မှတ်၍မရပေ။ တရုတ်၏ စဉ်းစားချက်တွင် အခြားနိုင်ငံတစ်ခု၏ ပြဿနာတစ်ရပ်အပေါ် ဘက်အသီးသီးကိုချဉ်းကပ်သည့် ပုံစံကိုကျင့်သုံးနေမှုရှိသည်။ ဘက်အသီးသီးကို ချဉ်းကပ်ကာ မိမိအကျိုးအမြတ်ကိုရှာဖွေသွားမည့်သဘောရှိသည်။ ဤသည်ကတော့ တရုတ်မှမဟုတ် အခြားသောနိုင်ငံများလည်း ထိုနည်းလည်းကောင်းသာဖြစ်သည်ပင်။ သို့သော် တခါတရံ၌ တရုတ်၏ အခြားနိုင်ငံတစ်ခု၏ ဘက်အသီးသီးကို ချဉ်းကပ်မှုသည် တရုတ်၏ "ဝင်ရောက်မစွက်ဖက်ရေး" ဟူသော စကားလုံးနှင့် အံဝင်ဆီလျော်မှုမရှိတတ်ပေ။  တရုတ်၏ ဩဇာဖြန့်ကျက်မှုသည် ပဋိပက္ခနေရာများအတွက် သမာသမတ်ကျသော ဒိုင်လူကြီး ဖြစ်လာလိမ့်မည်ဟူသည်မှာလည်း မူသေမရှိနိုင်ပေ။ တရုတ်၏ အကျိုးစီးပွားအရ ဖြစ်စဉ်တစ်ခုတည်းကိုပင် မိတ်ဘက်ရော၊ ဆန့်ကျ...

  ကြိုးနီ (Red Tape) နှင့် ဗြူရိုကရက် စုန်း၊ ကေဝမ်ား ဗြူရိုကရေစီနှင့် အချုပ်အခြာအာဏာ နိုင်ငံတည်ဆောက်ခြင်း (State Building )သည် အချုပ်အခြာအာဏာအား တည်ဆောက်ခြင်းဖြစ်သည်။ အချုပ်အခြာအာဏာတည်ဆောက်ရာတွင်  ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ လူမှုပဋိညာဉ်အရ တည်ဆောက်ရခြင်းဖြစ်သည်။ လူ့ဘောင်တစ်ခုတွင် အချုပ်အခြာအာဏာအားတည်ဆောက်ခြင်းနှင့် အချုပ်အခြာအာဏာမှ ဝန်ဆောင်မှုပေးခြင်းတို့သည် ဒွန်တွဲနေသည်။  အချုပ်အခြာအာဏာမှ ပြည်သူလူထုအားဝန်ဆောင်မှုပေးခြင်းတွင်  သက်ဆိုင်ရာလုပ်ငန်းနယ်ပါယ်များအလိုက် ဝန်ဆောင်မှုပေးနိုင်ရန် ဝန်ကြီးဌာနများကို ဖွဲ့စည်းကြသည်။ ထိုဝန်ကြီးဌာနများတွင် လုပ်ငန်းခေါင်းစဉ်အလိုက် ပြည်သူလူထုအား ဝန်ဆောင်မှုပေးရန် တာဝန်ခွဲဝေထားသော ဌာနများရှိသည်။ တာဝန်ခွဲဝေထားသော ဌာနမ်ား၏ ဖွဲ့စည်းပုံနှင့် လုပ်ငန်းစဉ်များမှာလည်း တစ်ခုနှင့်တစ်ခုမတူညီတတ်ကြပေ။ ထိုက့ဲသို့ တာဝန်ခွဲဝေထားသော ဌာနမ်ား၏ လုပ်ငန်းစဉ်များတွင် ပါဝင်နေသူများကို "ဌာနဆိုင်ရာဝန်ထမ်းများ"များဟုခေါ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ "ဌာနဆိုင်ရာဝန်ထမ်း"ဟူသည် ပြည်သူလူထုအားဝန်ဆောင်မှုပေးရန်အတွက် လုပ်ငန်းနယ်ပါယ်အလိုက် ခွဲဝေထားသောတာဝန်များကို ထမ်းဆောင်နေသူများသာဖြစ်သည်။ ပ...

 (Moral Duty ကိုယ်ကျင့်တရားအရတာဝန်လား?) (Blood Tax သွေးခွန်လား ?) (Moral Duty) အား ကိုယ်ကျင့်တရားအရ လုပ်သင့်လုပ်ထိုက်သော၊ မငြင်းဆန်ထိုက်သော တာဝန်ဟု အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ရမည်ဖြစ်သည်။ ဥပမာ- မိခင်တစ်ယောက်သည် ညအချိန်ပင်ပန်းစွာ အိပ်ပျော်နေချိန်၌ ကလေးငယ်၏ ငိုသံကိုကြားရသောအခါ ထချင်သည်ဖြစ်စေ၊ မထချင်သည်ဖြစ်စေ ထရမည်။ ကေလးအား ဂရုစိုက်ရမည်ဖြစ်သည်။ အဘယ်ကြောင့် မိခင်သည် ထရပါသနည်းဆိုသော် သူ့၏ ကိုယ့်ကျင့်တရားအရ လုပ်သင့်လုပ်ထိုက်သော တာဝန် (Moral Duty) အျဖစ္ခံစားနေ၍ ဖြစ်သည်။ ထိုကိစ္စမျိုးအတွက် မိခင်ဖြစ်သူအား မည်သူကမျှပြဌာန်းပေးစရာမလို၊ သူ့ဖာသာသူ Moral Duty အရလုပ်ကိုလုပ်ရမည့်အရာဖြစ်သည်။ Moral Duty နှင့်ပတ်သက်၍ ဤဥပမာသည် ရိုးရှင်းပါ၏။ သို့သော် လူ့ဘောင်လောကတွင် Moral Duty နှင့်ပတ်သက်၍ နယ်ပါယ်အလိုက် အပြန်အလှန်ဆက်နွယ်မှုသည် ဤဥပမာထက် ရှုပ်ထွေးလှသည်။ မိခင်၏ ကလေးငယ်အား စောင့်ရှောက်မှုဝတ္တရားသည် မိခင်ဆိုသောလူသားနှင့် ကလေးဆိုသည့်လူသားကြားတွင် ရှိနေသည့်အရာဖြစ်သည်။ ထိုလူသားနှစ်ဦးသည် မိသားစုသွေးသားရင်းဆိုသည့် နယ်ပါယ်ထဲမှသတ်မှတ်ချက်ဖြစ်သည်။ လူ့ဘောင်တစ်ခု၏ ကိစ္စရပ်များ၌ မိသားစုသွေးသားရင်း နယ်ပါယ်အပြင် (ဥပမာ- နိုင်ငံရေး၊ စ...