Mong To

  ကြိုးနီ (Red Tape) နှင့် ဗြူရိုကရက် စုန်း၊ ကေဝမ်ား ဗြူရိုကရေစီနှင့် အချုပ်အခြာအာဏာ နိုင်ငံတည်ဆောက်ခြင်း (State Building )သည် အချုပ်အခြာအာဏာအား တည်ဆောက်ခြင်းဖြစ်သည်။ အချုပ်အခြာအာဏာတည်ဆောက်ရာတွင်  ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ လူမှုပဋိညာဉ်အရ တည်ဆောက်ရခြင်းဖြစ်သည်။ လူ့ဘောင်တစ်ခုတွင် အချုပ်အခြာအာဏာအားတည်ဆောက်ခြင်းနှင့် အချုပ်အခြာအာဏာမှ ဝန်ဆောင်မှုပေးခြင်းတို့သည် ဒွန်တွဲနေသည်။  အချုပ်အခြာအာဏာမှ ပြည်သူလူထုအားဝန်ဆောင်မှုပေးခြင်းတွင်  သက်ဆိုင်ရာလုပ်ငန်းနယ်ပါယ်များအလိုက် ဝန်ဆောင်မှုပေးနိုင်ရန် ဝန်ကြီးဌာနများကို ဖွဲ့စည်းကြသည်။ ထိုဝန်ကြီးဌာနများတွင် လုပ်ငန်းခေါင်းစဉ်အလိုက် ပြည်သူလူထုအား ဝန်ဆောင်မှုပေးရန် တာဝန်ခွဲဝေထားသော ဌာနများရှိသည်။ တာဝန်ခွဲဝေထားသော ဌာနမ်ား၏ ဖွဲ့စည်းပုံနှင့် လုပ်ငန်းစဉ်များမှာလည်း တစ်ခုနှင့်တစ်ခုမတူညီတတ်ကြပေ။ ထိုက့ဲသို့ တာဝန်ခွဲဝေထားသော ဌာနမ်ား၏ လုပ်ငန်းစဉ်များတွင် ပါဝင်နေသူများကို "ဌာနဆိုင်ရာဝန်ထမ်းများ"များဟုခေါ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ "ဌာနဆိုင်ရာဝန်ထမ်း"ဟူသည် ပြည်သူလူထုအားဝန်ဆောင်မှုပေးရန်အတွက် လုပ်ငန်းနယ်ပါယ်အလိုက် ခွဲဝေထားသောတာဝန်များကို ထမ်းဆောင်နေသူများသာဖြစ်သည်။ ပ...

 (Moral Duty ကိုယ်ကျင့်တရားအရတာဝန်လား?) (Blood Tax သွေးခွန်လား ?) (Moral Duty) အား ကိုယ်ကျင့်တရားအရ လုပ်သင့်လုပ်ထိုက်သော၊ မငြင်းဆန်ထိုက်သော တာဝန်ဟု အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ရမည်ဖြစ်သည်။ ဥပမာ- မိခင်တစ်ယောက်သည် ညအချိန်ပင်ပန်းစွာ အိပ်ပျော်နေချိန်၌ ကလေးငယ်၏ ငိုသံကိုကြားရသောအခါ ထချင်သည်ဖြစ်စေ၊ မထချင်သည်ဖြစ်စေ ထရမည်။ ကေလးအား ဂရုစိုက်ရမည်ဖြစ်သည်။ အဘယ်ကြောင့် မိခင်သည် ထရပါသနည်းဆိုသော် သူ့၏ ကိုယ့်ကျင့်တရားအရ လုပ်သင့်လုပ်ထိုက်သော တာဝန် (Moral Duty) အျဖစ္ခံစားနေ၍ ဖြစ်သည်။ ထိုကိစ္စမျိုးအတွက် မိခင်ဖြစ်သူအား မည်သူကမျှပြဌာန်းပေးစရာမလို၊ သူ့ဖာသာသူ Moral Duty အရလုပ်ကိုလုပ်ရမည့်အရာဖြစ်သည်။ Moral Duty နှင့်ပတ်သက်၍ ဤဥပမာသည် ရိုးရှင်းပါ၏။ သို့သော် လူ့ဘောင်လောကတွင် Moral Duty နှင့်ပတ်သက်၍ နယ်ပါယ်အလိုက် အပြန်အလှန်ဆက်နွယ်မှုသည် ဤဥပမာထက် ရှုပ်ထွေးလှသည်။ မိခင်၏ ကလေးငယ်အား စောင့်ရှောက်မှုဝတ္တရားသည် မိခင်ဆိုသောလူသားနှင့် ကလေးဆိုသည့်လူသားကြားတွင် ရှိနေသည့်အရာဖြစ်သည်။ ထိုလူသားနှစ်ဦးသည် မိသားစုသွေးသားရင်းဆိုသည့် နယ်ပါယ်ထဲမှသတ်မှတ်ချက်ဖြစ်သည်။ လူ့ဘောင်တစ်ခု၏ ကိစ္စရပ်များ၌ မိသားစုသွေးသားရင်း နယ်ပါယ်အပြင် (ဥပမာ- နိုင်ငံရေး၊ စ...

 ဆိုရှယ်ဒီမိုကရေစီ မိတ်ဆက် အပိုင်း-2 နိုင်ငံအချို့၏ စနစ်၊ မူဝါဒ အပြောင်းအလဲနှင့် ပြန်လည်တည်ဆောက်ရေး ဖြစ်စဉ်အစ ဆွေမျိုးစု ကွန်ဆိုရှယ်ရှင်နယ်ဇင် ဒီမိုကရေစီနှင့် ဆိုရှယ်ဒီမိုကရေစီအပြင်းစားကြား နှိုင်းယှဉ်ချက်-3 ဆိုမာလီလန်အနေဖြင့် (1991) ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်ရေးကြေငြာသောအခါ ဆိုမာလီလန်၏ လွတ်လပ်ရေးအား နိုင်ငံတကာမှအသိအမှတ်မပြုခ့ဲပေ။ ဆိုမာလီလန်၏ လွတ်လပ်ရေးအပေါ် အသိအမှတ်မပြုသော်လည်း 1993 ခုနှစ် အီရီထရီးယား၏ လွတ်လပ်ရေးကြေငြာချက်အပေါ်တွင်လည်းကောင်း၊ 2002 ခုနှစ် အရှေ့တီမော၏ လွတ်လပ်ရေးကြေငြာချက်အပေါ်တွင်လည်းကောင်း နိုင်ငံတကာနှင့် UN သည်အဘယ်ကြောင့် အသိအမှတ်ပြုခ့ဲရပါသနည်း။ အာဖရိကသား ပညာရှင် ဒေါက်တာဟူစိန်မိုဟာမက်အေဒင်ကတော့ သူ၏ Formation and Recognition of News States: Somaliland in Contrast to Eritrea စာတမ်းတွင် " အာဖရိက သမဂ္ဂ၏ ပဋိညာဉ် ပုဒ္မ 3 ၏ အပိုဒ္ခြဲ 3" ကိုထောက်ပြသည်။ ထိုအပိုဒ်ခွဲငယ် (3) တွင် "အာဖရိက သမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအနေဖြင့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ လွတ်လပ်ရေးရပြီးစတွင် တည်ရှိသော အချုပ်အခြာ အာဏာနှင့် နယ်မြေကို အသိအမှတ်ပြုသည်" ဆိုသောအချက်ပါဝင်နေသည်။ "ဆိုမာလီယာ လွတ်လပ်ရေးရပြ...

 ဆိုရှယ်ဒီမိုကရေစီ မိတ်ဆက် အပိုင်း-2 နိုင်ငံအချို့၏ စနစ်၊ မူဝါဒ အပြောင်းအလဲနှင့် ပြန်လည်တည်ဆောက်ရေး ဖြစ်စဉ်အစ ဆွေမျိုးစု ကွန်ဆိုရှယ်ရှင်နယ်ဇင် ဒီမိုကရေစီနှင့် ဆိုရှယ်ဒီမိုကရေစီအပြင်းစားကြား နှိုင်းယှဉ်ချက်-2 ဆိုမာလီလန်အား ဆွေမျိုးစု ကွန်ဆိုရှယ်ရှင်နယ်ဇင် ဒီမိုကရေစီအဖြစ်လည်းကောင်း၊ အီရီထရီးယားအား အပြင်းစား ဆိုရှယ်ဒီမိုကရေစီအဖြစ်လည်းကောင်း ချဉ်းကပ်မှုသည် အာဖရိကသား ပညာရှင် ဒေါက်တာ ဟူစိန် မိုဟာမက် အေဒင်၏  နိုင်ငံအသစ်များအသိအမှတ်ပြုခံရခြင်းနှင့် တည်ဆောက်ခြင်း (ဆိုမာလီလန်နှင့် အီရီထရီယားအား နှိုင်းယှဉ်ချက်) စာတမ်းငယ်ထဲမှ ချဉ်းကပ်မှုဖြစ်ပါသည်။ ဒေါက်တာ ဟူစိန် မိုဟာမက် အေဒင်က အဆိုပါစာတမ်းထဲတွင် ဆိုမာလီလန်အပေါ် နိုင်ငံတကာ၏ အသိအမှတ်ပြုခြင်းမခံရမှုကို ဒေသတွင်းနိုင်ငံများ၏ အကျိုးစီးပွားပေါ်မှ ချဉ်းကပ်ဆန်းစစ်ထားသည်။ နိုင်ငံတကာ အသိအမှတ်ပြုခံရသော အီရီထရီးယားကို ကြည့်ပါက ဦးဆောင်နိုင်ငံရေးအဖွဲ့ အီရီထရီးယား ပြည့်သူလွတ်မြောက်ရေး တပ်ဦး (Eritrea People Liberation Front- EPLF) သည် လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက်တွင် ပြည်သူ့ ဒီမိုကရေစီနှင့် တရားမျှတမှု တပ်ဦး (People Front for Democracy and Justice- PFDJ) အဖြစ်ပ...

 ဆိုရှယ်ဒီမိုကရေစီ မိတ်ဆက် အပိုင်း-2 နိုင်ငံအချို့၏ စနစ်၊ မူဝါဒ အပြောင်းအလဲနှင့် ပြန်လည်တည်ဆောက်ရေး ဖြစ်စဉ်အစ ဆွေမျိုးစု ကွန်ဆိုရှယ်ရှင်နယ်ဇင် ဒီမိုကရေစီနှင့် ဆိုရှယ်ဒီမိုကရေစီအပြင်းစားကြား နှိုင်းယှဉ်ချက်-1 အီရီထရီးယား (သို့မဟုတ်) အပြင်းစားဆိုရှယ်ဒီမိုကရေစီ အီရီထရီးယား (Eritrea)သည် အီသီယိုပီးယား၏ မြောက်ဘက်ပိုင်းတွင်တည်ရှိသည်။ အီရီထရီယားကား 1890 ခုနှစ်မှ 1941 ခုနှစ်အထိ   အီတလီ၏ ကိုလိုနီနယ်မြေဖြစ်သည်။ အီသီယိုပီးယားကား တမျိုးတဘာသာ၊ ပဒေသရာဇ်ခေတ်ကာလ 1896 ခုနှစ် ဘုရင် မန်နီလက်ခ် ( Emperor Menelik II) လက်ထက် အဒ္ဒီဝါ တိုက္ပြဲ (Battle of Adwa) တွင် အီတလီတပ်ဖွဲ့များကို နိုင်ခ့ဲသည်။ အဒ္ဒီဝါတိုက်ပွဲကား အီသီယိုပီးယားသမိုင်းအတွက် ဂုဏ်ယူစရာတစ်ခုဖြစ်ခ့ဲသည်။ ယင်းနောက် အီသီယိုပီးယားသည် ကာလရှည် ကိိုလိုနီသိပ်ဖြစ်ခ့ဲသည်တော့မဟုတ်။ 1936 ခုနှစ်မှ 1941 ခုနှစ်အထိ ငါးနှစ်ကာလ ဖက်ဆစ်အီတလီက သိမ်းယူခ့ဲသော်လည်း ဗြိတိန်၏ အကူအညီဖြင့် အီတလီကို 1941 ခုနှစ်တွင် တွန်းလှန်နိုင်ခ့ဲပြီး ဘုရင် ဟိုင်းလေး ဆီလစ္စီ (Emperor Haile Selassie) က ပြန်လည်စိုးစံခ့ဲသည်။ 1942 ခုနှစ်တွင် ဗြိတိန်က အီသီယိုပီးယား၏ လွတ်လပ်ရေးကို ...

 ဆို႐ွယ္ဒီမိုကေရစီမိတ္ဆက္ အပိုင္း-2 ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕၏ စနစ္၊ မူဝါဒ အေျပာင္းအလဲႏွင့္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ေရး ျဖစ္စဥ္အစ အေရွ႕တီေမာ၏ အခင္းအက်င္းအားေလ့လာျခင္း-3 *အတွင်းပဋိပက္ခနှင့် ဇတ်တူသားမစားခ့ဲကြသော နိုင်ငံရေး အရှေ့တီမော၏ လွတ်လပ်ရေးတိုက်ပွဲကာလအတွင်း နိုင်ငံရေးအုပ်စုများကိုကြည့်ပါက အဓိကအားဖြင့် အုပ်စုလေးငါးစုကိုတွေ့ရမည်ဖြစ်သည်။  1- ဖရက်တလင် (Feritilin)  ဖရက်တလင် (Feritilin)သည် ပေါ်တူဂီဘာသာစကားဖြင့်  (Frente Revolucionria do Timor-Leste Independente) ၏ အတိုကောက်အမည်ဖြစ်သည်။  လွတ်လပ်သော အရှေ့တီမောဆိုင်ရာ တော်လှန်ရေးတပ်ဦး (Revolutionary Front for an Independent East Timor) ဟုအဓိပ္ပါယ်ရသည်။ 1974 ခုနှစ်တွင် စတင်ဖွဲ့စည်းပြီး ပေါ်တူဂီထံမှ လွတ်လပ်ရေးကိုတောင်းဆိုတိုက်ပွဲဝင်ရန် ဖွဲ့စည်းခ့ဲသည်။ အင်ဒိုနီးရှားလက်အောက်သို့ကျရောက်သောအခါ ဖရက်တလင်သည် လက်နက်ကိုင်လမ်းစဉ်ကို ရွေးချယ်ကာ တိုက်ပွဲဝင်ခ့ဲသည်။ ဖရက်တလင်၏ ခေါင်းဆောင်ပိုင်းတွင် ဇာနာနာ ဂြစ္မို ( Xanana Gusmo)၊ ဂျိုးစ် ရာမိုစ် ဟိုတာ (Jos Ramos-Horta) တို့မှာထင်ရှားသည်။ 2- Timorese Democratic Union (UDT) တီမောရစ် ဒီမိုကရက်တစ်ယူနီယံ (UDT)...